Onkruid bestaat niet
Onkruid bestaat niet
Kijk om je heen in je woonwijk: veel voor- en achtertuinen zien er mooi strak uit. Betegeld, met een paar mooie bloempotten met daarin planten uit het tuincentrum. Onderhoudsarm, en als er dan toch wat groene aanslag op de tegels komt, of wat onkruid tussen de tegels, dan zijn daar goede middeltjes voor om dat te bestrijden. Bio- en ecologisch staat er op de verpakking, en de bedoelde planten kan je er prima mee opruimen.
Minder insecten: zorgwekkend of fijn?
Kijk dan ook eens op de TV. We worden doodgegooid met berichten over hoe slecht het gaat met de biodiversiteit, je kunt van al deze negatieve berichten gewoon depressief worden. Misschien snap je niet wat die biologen bedoelen, biodiversiteit is toch meer iets voor specialisten die met een loepje en een vangnetje bezig zijn om elk klein plantje en diertje te determineren. Het is toch ook juist fijn dat er minder spinnen, vliegen, muggen, bijen en wespen zijn? Dan kan je ’s zomers tenminste ongestoord buiten zitten en ben je meer verzekerd van een ongestoorde nachtrust zonder gezoem om je hoofd. Bovendien hoeft u na het autorijden niet langer de voorruit schoon te krabben om de aangekleefde insecten te verwijderen. Nogmaals: fijn dat er juist minder insecten zijn….Toch?!
Je vergeet dan iets: uit allerlei onderzoek blijkt dat de insecten ontzettend belangrijk zijn voor de natuur en voor onze voedselvoorziening. Soorten als bijen en kevers zorgen voor bestuiving van planten, en zijn daarmee belangrijk voor de voortplanting van die planten. Dan gaat het om onze wilde flora maar ook over onze voedselgewassen. In totaal is 80% van alle planten die we eten of waarvan we de zaden of vruchten eten, voor hun voortplanting afhankelijk van deze bestuivende insecten. Wat scherper gezegd: zonder deze insecten zouden we wel eens met wereldwijde voedseltekorten te maken kunnen hebben. Daarnaast zijn insecten, samen met andere kleine levende wezens heel belangrijk bij het opruimen van allerlei organisch afval, zoals planten- en dierenresten en uitwerpselen.
Verstedelijking heeft impact op insecten
Maar…. in de laatste decennia zijn de insectenpopulaties met 70% afgenomen. De belangrijkste oorzaken van de afname van insecten zijn de vernietiging, verslechtering en veranderingen in het landschap, die allemaal veroorzaakt worden door de mens. Zoals tegenwoordig in het nieuws is, speelt hierin de manier waarop de landbouw uitgeoefend wordt een rol. Naast de landbouw die in het buitengebied plaats vindt, is de snelheid waarop verstedelijking plaatsvindt een steeds belangrijker wordende factor van de afname van insecten. Voorbeelden hiervan zijn uitbreiding van stedelijke gebieden door woningbouw, het versnipperen van groene gebieden binnen de stad, activiteiten zoals het vaak maaien van groengebieden (o.a. bermen), en het intensieve wegverkeer met de bijbehorende uitstoot van schadelijke gassen. Aangezien de ontwikkeling en uitbreiding van stedelijke gebieden blijft toenemen, is het van belang dat ook de steden onderdeel uitmaken van de oplossing om de afname van insectendiversiteit en -overvloed tegen te gaan
“Onkruid” in uw buurt
Dan zijn we weer terug bij jou in de buurt. In vergelijking met het buitengebied vinden we hier relatief veel bloemen. Bijvoorbeeld in het aangelegd groen van de gemeente en in de tuinen vinden we soms behoorlijke bloemenrijkdom. Toch leveren dit niet automatisch een bijdrage aan de insecten: gebruikte planten zijn vaak die oorspronkelijk uit het buitenland komen of komen uit tuincentra (de goede nagelaten) waarbij bij de kweek van die planten gif gebruikt is, dat nog jarenlang door kan werken in die planten. Daardoor worden insecten dus wel gelokt om wat te snoepen van de bloemen, maar gaan dan dood aan het gif.
Daarnaast passen veel planten uit de tuincentra niet bij de insecten die van de bloemen gebruik willen maken. Dit komt omdat tuinplanten vaak worden doorgekweekt voor grotere en vollere bloemen. Hierbij wordt geen rekening gehouden met de oorspronkelijke functie van de plant. Waar bij een wilde plantensoort een insect nog met zijn tong bij de nectar kan, is dat bij de doorgekweekte soorten vaak niet meer zo. Vaak is er tevens minder nectar aanwezig of is het zelfs helemaal afwezig! Daarnaast ontbreken de meeldraden bij een aantal tuinplanten, waardoor deze planten nutteloos zijn voor insecten die stuifmeel als voedsel verzamelen. Waar insecten wel wat aan hebben zijn de van nature hier voorkomende wilde planten, die aangepast zijn aan de omstandigheden waarin ze al eeuwen samenleven. Het zijn de planten die soms grote, opvallende en dan weer kleine en onooglijke bloemen hebben. Omdat wilde bijen in allerlei vormen en formaten voorkomen, is er met dit bloemenaanbod voor bijen dus voor elk wat wils. Maar wacht eens even…, hebben we het hier dan over paardenbloemen, klaprozen, herderstasje, hondsdraf, paarse en witte dovenetels, distels en meer van dat onkruid? Jazeker, dit zogenaamde onkruid vormt de basis voor de biodiversiteit in jouw woonwijk. Niet alleen bijen, ook de andere insecten pikken daar een graantje van mee. Wist je bijvoorbeeld dat de door veel mensen zo verguisde brandnetels enorm belangrijk zijn voor de rupsen van verschillende vlindersoorten? Belangrijk dus dat je deze planten niet met schoffel en allerlei middeltjes bestrijdt, maar ze juist de kans geeft, daar waar het kan. Samen en ieder voor zich kunnen we zo bijdragen om de biodiversiteit en daarmee onze eigen leefomgeving te verbeteren.
Vergeet niet: “onkruid” is een naam voor alle planten die staan op een plek, waar we ze om wat voor reden dan ook, niet willen hebben. Een tarweplant, die we op een akker zo waarderen, is bijvoorbeeld verdwaald tussen de tegels “onkruid”. Elke plant heeft zijn eigen rol in het grote web dat we het ecosysteem noemen en waar we zelf ook deel van uitmaken. Dus: geef ook deze planten zoveel mogelijk de ruimte en houd in het achterhoofd: onkruid bestaat niet.
BIJzaak
Een projectgroepje van het IVN met als doel het verbeteren van de biodiversiteit in Nieuwegein